'Kop in de wind en laat je niet weerhouden'. Het beeldje 'Tegenwind' dat kunstenares Ellen Buchwaldt heeft gemaakt voor de 'You Go Girl Award' heeft weinig uitleg nodig. Het is een inspiratie-award, waarvoor deskundige vrouwen worden genomineerd voor hun zichtbaarheid in de media.
Ilhaam neemt het kunstwerkje trillend van emotie in ontvangst en zegt wat zoveel prijswinnaars zeggen: 'Ik ben zo blij. Ik had dit echt niet verwacht!'
De hele zaal van journalisten en deskundige vrouwen, inclusief haar collega genomineerden zijn het eens: van allemaal heeft Ilhaam de award het meest verdiend. De vrouw die vanaf de straat zichzelf het afgelopen jaar op alle mogelijke podia heeft gepresenteerd als woordvoerster van de 'stemlozen': de afgewezen asielzoekers van We Are Here. 'En dan ook nog eens in een taal,' zo mompelt de zaal, 'die de hare niet is!'

In het gebouw van RNW (voorheen Wereldomroep) in Hilversum, wordt Ilhaam door gesluisd naar de eerste verdieping en voor de microfoon getrokken van de Arabische redactie om in haar 'eigen taal' te zeggen hoe ze zich voelt.

Ilhaam voelt zich 'als in een droom'. Ze herhaalt het keer op keer terwijl ze de film van haar leven versneld afdraait in de autorit terug naar Amsterdam. In haar 'eigen' Vluchtgroep al, is het soms niet mogelijk om uit te leggen hoe het kan dat ze Somalisch is en Arabisch spreekt. 'Hoe kun je Somalisch zijn terwijl je beter Arabisch spreekt?' vragen ze. 'Maar ik ben geboren in Saoedi-Arabië. 'Hoe kan het dan dat je uit Jemen komt?' vragen ze. Mijn ouders zijn Somalisch en gevlucht voor de oorlog. En vanuit Saoedi-Arabië weer naar Jemen gevlucht om niet terug naar Somalië te worden gedeporteerd. Eigenlijk, eigenlijk, eigenlijk... kan ik niet zeggen waar ik vandaan kom. Hoe kan ik zeggen waar ik vandaan kom? En hoe kunnen ze zeggen dat ik terug moet naar mijn 'eigen' land? Wat is mijn eigen land?'

En wat is 'tegenwind'? Het moeilijkste wat ik hier heb meegemaakt? Het moeilijkste was toen ik op straat terechtkwam en niet wist waar ik heen moest. En het niemand, niemand wat kon schelen... Maar dat heb ik niet alleen meegemaakt in Nederland. Ook in Jemen!'
Ze lacht als altijd, maar dit keer hoofdschuddend, een ongelovige blik gericht op de bos bloemen op haar schoot. 'Die vrouwen daarnet allemaal, ze vroegen me: 'Hoe kan dat? Hoe kun je leven op straat?' Wat moet ik dan zeggen? Eigenlijk kan het ook niet? Eigenlijk is het het MOEILIJKSTE wat er is? Leven op straat en toch doe ik het hier al vijf jaar. En ik heb het in Jemen gedaan nadat we uit Saoedi-Arabië moesten vluchten. Ik weet niet hoe ik dat zeggen moet, uit moet leggen... Ik moet echt daarvoor beter Nederlands leren.'

Zou het ooit eerder zijn gebeurd in dit land, Nederland, dat een prijswinnares geen huis had, geen kamer, geen kast om haar 'award' in te zetten? Geen muur om het ingelijste juryrapport aan op te spijkeren?

'Ik neem het niet mee naar het Vluchtgebouw,' besluit ze. 'Jij moet het in jouw huis voor me bewaren. Voor als ik zelf een huis heb. Ik voel dat ik hier hoor, in Nederland. Echt waar. Ik hoor hier thuis!'

Ilhaam lacht. Kop in de wind...

(foto's Suzanne Hanekamp: Met prijswinnares Vrouw in de Media Award Limore Noach namens Wanda de Kanter, en initiatiefnemers prijzen Janneke van Heugten mediaplatform VIDMnl en Marga Miltenburg sprekersbureau ZijSpreekt).

Februari 2015
Door Jonneke van Wierst op Vluchtgroep Amsterdam