In de afgelopen zestig jaar hebben 33 vrouwelijke ministers mede het regeringsbeleid bepaald. Marga Klompé, de eerste vrouwelijke minister – van Maatschappelijk Werk, vindt in 1956 een bloemetje op tafel in de Trêveszaal. Jeanine Hennis, de laatste, leidt het departement van Defensie: met een rugzakje in plaats van een handtas, dat is makkelijker voor haar adjudant.

Monique Leyenaar (foto) beschrijft het in Hare Excellentie. De inspiratie voor haar boek is het interview dat zij op 7 februari 1986 mocht hebben met Marga Klompé. En liet het toen een tijd rusten tot in 2007 en ze Til Gardeniers en Els Borst interviewde. Naast haar eigen interviews met 27 (oud-)ministers maakte ze gebruik van krantenartikelen en (auto-)biografieën. 

Vrouwen bezetten 51 ministersposten in 21 kabinetten. Sommigen voor de tweede, derde keer. In totaal 33 vrouwen tegenover 180 mannen. Na de tweede wereldoorlog eisden vrouwen politieke functies op. Politieke partijen hebben er moeite mee hen toe te laten. Romme van de KVP is de eerste die het op zich neemt een vrouw te benoemen. Marga Klompé werd in 1956 de eerste vrouwelijke minister (maatschappelijk werk). Tot 1977 is het stuivertje wisselen, ofwel vrouwelijke staatssecretaris of vrouwelijke minister. En eentje vinden ze wel genoeg, schrijft Leyenaar.

Het heeft 26 jaar en 13 kabinetten gekost tot in 1982 Neelie Kroes en Eegje Schoo toetraden. Nu maken vijf vrouwelijke ministers deel uit van het kabinet. Het is een gewilde post en een droom die uitkomt. Gerda Verburg: ‘Het gevoel dat je in het kabinet in de ‘drivers seat' komt te zitten'. Zichtbaarheid is bij het hele proces een eerste vereiste om op de shortlist van de sleutelfiguren in het onderhandelingsproces te komen. Zelf aangeven ervoor ‘in' te zijn helpt. Kroes, Annemarie Jorritsma, Karla Peijs en Jeanine Hennis geven het aan. Het is ook een zware baan. Leyenaar: 'Ministers hebben het extreem druk. Hun agenda is dichtgemetseld en wordt door de staf geregeld en streng bewaakt. Het weekend staat in het teken van de beruchte 'loodgieterstassen', boordevol stukken die nog moeten worden doorgenomen'.

Vrouwelijke ministers worden anders beoordeeld door de media. Leyenaar komt met krantekoppen als: Winnie weet van wanten, Sybilla de supervrouw, Aaibare haaibaai klimt door naar de top, De jongste staat haar mannetje. Peijs gaat op vrijdagochtend voorafgaand van de ministerraad naar de kapper ipv naar de fitness. Ze haalt een journaliste aan die zei: ‘Als de minister er slecht uitziet, dan heeft hij hard gewerkt, als een vrouwelijke minister er slecht uitziet, dan kan zij het niet aan'.

Op de vraag of er een verschil is tussen mannen en vrouwen in het kabinet zei Marga Klompé 30 jaar later dat vrouwelijke ministers andere elementen in de discussie brengen. Zij letten meer op details, meer op de menselijke dingen. Rita Verdonk: 'vrouwen zitten er meer als mens in'. Edith Schippers: 'vrouwen spreken korter, meer to the point'. Tineke Netelenbos: 'mannen spreken voor de notulen. Vrouwen hebben meer oog voor contacten met burgers'. Liesbeth Spies: 'vrouwen zijn socialer'.

Monique Leijenaar gaat ook in op de vraag 'Wanneer een vrouwelijke premier'. Degene, die er het dichtst bij was, was Marga Klompé, die in 1967 lijsttrekker was voor het Noordoosten van het land. Delen van de partij wilde haar als lijsttrekker van de KVP, maar zelf vond zij dat Nederland nog niet rijp was voor een vrouwelijke minister-president.

Een aanrader Hare Excellentie, uitgegeven door Prometheus. En bij de presentatie op 28ste september bij Dudok in Den Haag kwam veel improvisatie kijken. Minister Ronald Plasterk was namelijk vijf kwartier verlaat en van de zes oud-ministers die er zouden zijn, was alleen Rita Verdonk aanwezig. De andere vier zegden ivm hun drukke agenda vlak ervoor af en één, zo bleek later, was het gewoonweg vergeten. Doordat Rita Verdonk als enige er was konden we met haar dan ook een boeiend gesprek voeren over haar ervaringen als minister: 'Ik heb een heleboel hoogtepunten en dieptepunten gehad, maar ik had het nooit willen missen. Zoveel geleerd, zo'n andere wereld gezien.' En Monique Leyenaar kreeg de ruimte om haar boek toe te lichten. Het publiek genoot zichtbaar van een inhoudelijke boekpresentatie, die overigens werd ingeleid door hoofdredacteur Job Lisman van Prometheus.

Fotografie: Hannie Stork en ZijSpreekt

Oud-minister Rita Verdonk en Job Lisman, hoofdredacteur Prometheus	Monique vertelt over Hare Excellentie, de eerste was Klompé	De minister over het belang van meer vrouwen in de politiek
Geïnteresseerd publiek 1)	De minister licht toe	2)
Met trotse 95-jarige moeder	Vriendinnen Annet, Marijke en Lies	Signeersessie
Geamuseerd en tevreden	Een exemplaar voor Rita	En ook voor MM van ZijSpreekt

Voorafgaand aan de boekpresentatie vertelde Monique Leyenaar over haar bevindingen in OVT VPRO Radio 1, samen met oud-minister Hedy d'Ancona.

Marga Miltenburg
30 september 2016