De dunne scheidslijn tussen kracht en macht

Ellen de Mooij is directeur van Significa, effectieve bejegening in organisaties. Ze adviseert, coacht en bemiddelt als onderlinge verhoudingen de samenwerking belemmeren. Het gaat daarbij om gebeurtenissen waarover mensen lastig spreken; onderhuidse spanning, destructief conflict, uitsluiting, discriminatie, roddel, agressie, bedreiging, (seksuele) intimidatie, stalking en niet integer gedrag.

Ze nodigt mensen uit tot openhartig spreken, tot begrijpen en begrepen worden, om zo de lucht te zuiveren: ‘Ik heb een scherp oog voor onmacht in relaties, voor hoe mensen - als hun invloed taant- er toe neigen om naar macht te grijpen, een ander tot vijand te verklaren, te diskwalificeren en onderwerpen. Onmacht kan veel moois maar ook het lelijkste in mensen boven halen. Dan wordt de scheidslijn tussen kracht- en macht uitoefenen opeens heel dun en zeggen of doen mensen dingen waarvan zijzelf en anderen zich afvragen: Hoe heeft het zo ver kunnen komen en waarom heb ik dit laten gebeuren?’

Ellen de Mooij kan met humor en verwondering vertellen over constructieve en destructieve interactiepatronen waarin mensen verzeild raken; herkenbare voorbeelden uit de organisatie praktijk. Wars van psychologisering, kijkt ze er naar vanuit de bejegeningskundige en narratieve invalshoek. Beiden gaan er van uit dat mensen aannemelijke verhalen over elkaar construeren die hen tot samen- maar ook tot tegenwerken kunnen aanzetten.
Als betrokkenen bereid zijn naar elkaars versie van een onverkwikkelijke gebeurtenis te luisteren, kan een nieuw perspectief ontstaan, dat tot een gezamenlijk geconstrueerd hoopgevend verhaal leidt. Als dat gebeurt, heeft de relatie weer toekomst. Ellens’ motto is dan ook: ‘Kleine verschuivingen in de verbeelding beïnvloeden het leven sterker dan verstrekkende pogingen tot verandering’. 

Ze ontdekte dat er zes spreekfuncties zijn die het mensen mogelijk maken om invloed uit te oefenen: begrenzen, corrigeren, raadplegen, delen, waarderen en (her)verbinden. Als je daarmee bewust en evenwichtig intervenieert neigen mensen er minder toe om macht te gebruiken, te dwingen, dreigen of manipuleren. Oefenen en samen ervaring opdoen met deze spreekfuncties bevordert de veiligheid en creëert ruimte om openhartig te spreken over wat voor de een wel en voor de ander niet waardevol of acceptabel is. Dan komen persoonlijke onvervulde behoeften boven tafel, kunnen individuele ambities en belangen worden afgestemd op die van de organisatie en omgekeerd.
De spreekfuncties hebben een bekrachtigend effect omdat ze direct voorzien in de basisbehoeften van mensen: iemand willen zijn (professionele identiteit), van betekenis zijn (waardevol bijdragen) en van invloed zijn (manifesteren en realiseren). Ellen betreurt het dat spreken nog altijd het imago heeft improductief te zijn: ‘Van spreken gaat meer daadkracht uit dan van een strategie of plan voor een veilige cultuur die je als management bedenkt en over mensen uitrolt. Als mensen ervaren dat spreken er echt toe doet, manifesteren ze zich als initiators van ontwikkeling en verandering en als behoeders van een veilig en vrij spreekklimaat’.

Waar Ellen de Mooij over kan spreken:

• Interventies voor leidinggevenden om een veilig spreekcultuur te faciliteren
• Wat te doen bij en na grensoverschrijdend gedrag?
• Verschillen en conflicten bespreken; bemiddeling door leidinggevenden
• Relatiekunst: vijf vormen van bejegening om effectief invloed uit te oefenen